PIM: twintig jaar na de moord

Pim Fortuyn heeft zich altijd ‘De Ander’ gevoeld. Zijn broers waren fan van The Beatles en haalden kattenkwaad uit, hij hield van het Vaticaan en oefende om Paus te worden. Zijn familie waren rechtse ondernemers en hij marxist. Later, op de universiteit, blijft hij ambitieus maar bereikt hij niet de top door zijn dwarse ideeën. Fortuyn breekt met zijn rooms-katholieke achtergrond en later ook met het Marxisme. Ondanks dat hij er altijd net buiten stond, weet de jonge Fortuyn feilloos mee te bewegen met de tijdsgeest.

Hoe is Pim Fortuyn de man geworden die wij allemaal kennen? Fortuyn wordt sterk beïnvloed door zijn verhuizing naar Rotterdam. Hij begint te publiceren, richt zelfs een schaduwkabinet op en vindt een podium en een publiek. Maar Fortuyn is eenzaam. Als politicus groeit hij pas als hij andere teleurgestelde vindt: de oprichters van Leefbaar Nederland.

Rond de eeuwwisseling lijkt álles goed te gaan in Nederland, althans op papier. Maar onder die schijnbare voorspoed groeit onvrede. De ideale voedingsbodem voor Pim Fortuyn die de problemen wel ziet. Door de gevestigde partijen wordt hij niet serieus genomen, maar hij krijgt steeds meer aanhang en wordt haast ongemerkt een serieuze bedreiging voor de zittende macht.

Politici konden Pim Fortuyn twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen niet langer negeren, maar serieuws namen ze hem niet. Daarom leek ook niemand echt te schrikken toen activisten tijdens een persconferentie zonder moeite door een haag journalisten konden dringen om drie slagroomtaarten in het gezicht van Fortuyn te gooien. Toch was het incident geen grap of stunt, maar bloedserieus; zowel voor de activisten áls voor Fortuyn. Het illlustreerde hoe hoog de spanningen in de hele samenleving opliepen, twee maanden voor de landelijke verkiezingen.

Na de moord op Pim Fortuyn werd de dader al snel bekend, de milieuactivist Volkert van der Graaf. Maar aanhangers van Fortuyn wilden niet alleen weten wie er schuldig was, maar ook wie er verantwoordelijk zou zijn. Was er door politiek, media, en activisten een klimaat geschapen waarin de moord op Fortuyn onvermijdelijk was? En zo ja, wat was de rol van NRC?

Door zijn vroege dood zijn Fortuyn en de door hem aangekondigde politieke en maatschappelijke veranderingen een eeuwige belofte gebleven. Toch beweren velen het gedachtegoed nog steeds uit te dragen. Maar hoe werkt de erfenis van Fortuyn door in de wereld waarin we nu leven? Wat heeft hij ons gebracht? En wat heeft hij ontketent?